დეფისის ხმარების წესი
დეფისი იწერება და კავშირის ნაცვლად მაშინ, როდესაც ორი
განსხვავებული მნიშვნელობის მქონე სიტყვა უნდა გავაერთიანოთ, ანუ მნიშვნელობის
მხრივ ერთმანეთთან დაკავშირებული ფუძეების გაერთიანებით მიღებული კომპოზიტები
იწერება დეფისით!
ასეთებია:
დედ-მამა,
ცოლ-ქმარი, და-ძმა, რაჭა-ლეჩხუმი და ა.შ.
დეფისი ასევე იწერება:
სინონიმური მნიშვნელობის რთულ სახელებთან:
სიცილ-კისკისი,
სიცილ-ხარხარი, ბედ-იღბალი, ძალ-ღონე…
ანტონიმური მნიშვნელობის რთულ სახელებთან:
დიდ-პატარა,
სიკვდილ-სიცოცხლე, აღმა-დაღმა…
რიცხვითი სახელების გაორკეცებით მიღებულ კომპოზიტებთან:
სამ-სამი,
ოთხ-ოთხი, ას-ასი…
ფუძეგაორკეცებულ კომპოზიტებთან:
ცხელ-ცხელი,
ყვითელ-ყვითელი, ფერად-ფერადი,,,
სახელის ფუძის გაორკეცების შედეგად მიღებულ ბრუნვის ნიშნის
უქონელ ზმნიზედებთან:
ტყე-ტყე,
შუკა-შუკა, მინდორ-მინდორ, ქუჩა-ქუჩა…
ერთი და იმავე ფუძის მქონე, მაგრამ ზმნისწინით განსხვავებულ რთულ
ზმნებთან:
აიარ-ჩაიარა,
მიიხედ-მოიხედა, გადახედ-გადმოხედა…
სხვადასხვა ფუძის მქონე გაერთიანებულ ზმნებთან:
გააცივ-გააცხელა,
გაათეთრ-გააშავა…
დეფისი აუცილებელია სიტყვებში, რომლებიც შედგენილია შერწყმული
დანართის მეშვეობით და რომელთა პირველი წევრი ფუძის სახითაა წარმოდგენილი:
წევრ-კორესპონდენტი,
ექიმ-დერმატოლოგი, ინჟინერ-მშენებელი, პრემიერ-მინისტრი, სახლ-მუზეუმი,
მეცნიერ-თანამშრომელი…
დეფისით იწერება ასევე უცხოური ვიცე და ქართული ვაი პრეფიქსით დაწყებული კომპოზიტები:
ვიცე-მერი,
ვაი-მეცნიერი, ვიცე-პრეზიდენტი, ვაი-კრიტიკოსი…
საგანგებოდ უნდა დავიხსომოთ, რომ თუ ორმნიშვნელობიან კომპოზიტს
სიტყვის საწარმოებელი ბოლოსართი ან თავსართ-ბოლოსართი დაერთვის, მაშინ
დეფისი საჭირო აღარ არის, რადგან სიტყვა ერთცნებიანი ხდება:
ცოლ-შვილი,
მაგრამ ცოლშვილიანი;
და-ძმა,
მაგრამ დაძმური;
დედ-მამა,
მაგრამ დედმამიანი ან უდედმამო.
Комментариев нет:
Отправить комментарий